W ostatnim czasie pojawiło się kilka nowych projektów obiektów z zieloną fasadą. Ze względu na proekologiczny zwrot w architekturze współczesnej budzą one spore zainteresowanie. Jednak czy takie rozwiązanie nie jest tylko sposobem na przykuwanie uwagi publiczności i rzeczywiście ma szansę na skutecznie zagoszczenie w miejskim krajobrazie? Przyjrzyjmy się kilku przykładom podobnych realizacji oraz zbadajmy, jakie mogą być konsekwencje i zagrożenia związane z takimi rozwiązaniami.

Zielono-niebieska architektura

Zielono-niebieska architektura to koncepcja urbanistyczna, która integruje tereny zielone i zasoby wodne w przestrzeniach miejskich, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom urbanizacji oraz zmian klimatycznych. W ramach tej koncepcji zieleń i woda są traktowane jako kluczowe elementy infrastruktury, zaprojektowane tak, aby pełniły funkcje użytkowe i były niezbędne do prawidłowego funkcjonowania miast. Jednym z istotnych elementów zielono-niebieskiej architektury są zielone fasady. Są to pokryte roślinnością ściany budynków, które nie tylko poprawiają estetykę miejskiego krajobrazu, ale także pełnią funkcje ekologiczne, takie jak oczyszczanie powietrza, izolacja termiczna budynków oraz zatrzymywanie wody deszczowej. Dzięki temu zielone fasady przyczyniają się do tworzenia zdrowszego, bardziej zrównoważonego środowiska miejskiego.

Zielona fasada jako „nowoczesne” rozwiązanie

Coraz więcej inwestycji może pochwalić się propozycją zielonej fasady czy dachu. Bardzo często rozwiązania te prezentowane są jako „nowoczesne podejście do architektury” lub „współczesne rozwiązania”. Nie do końca jest to jednak prawda. Zielone ściany czy dachy nie są nową koncepcją, ich korzenie sięgają dalekich starożytnej Babilonii (dzisiejszy Irak). Już w 600 r. p.n.e., według legendy, król Nebukadnezar II zbudował ogromny wiszący ogród dla swojej żony Amytis. Tęskniła ona za swoją ojczyzną Medią, pełną dzikiej przyrody i gór, więc Nebukadnezar postanowił odtworzyć ten krajobraz w Babilonie. Chociaż nie ma bezpośrednich dowodów na istnienie tego cudu świata, historyczne zapisy wskazują, że była to pierwsza konstrukcja z wbudowanym systemem nawadniania. Woda źródlana płynęła z góry murów pałacu przez ogrody na tarasach, dostarczając wilgoci roślinom i tworząc bujne, zielone przestrzenie. Architektura wernakularna wielu regionów również opiera się na zielonych rozwiązaniach, m.in. w Finlandii czy Norwegii. Są to rozwiązania, które powstały organicznie i będąc sumą doświadczeń budowlanych, funkcjonalnych i estetycznych przekazywane są z pokolenia na pokolenie.

Klucz do zdrowszego i ekologicznego życia w miastach?

Badania nad zielonymi fasadami wskazują na szereg korzyści, które przekładają się na lepszą jakość życia mieszkańców oraz pozytywny wpływ na środowisko. Zielone fasady działają jak naturalne filtry powietrza, redukując poziom zanieczyszczeń i emisji CO2. Rośliny pochłaniają dwutlenek węgla i emitują tlen, co znacząco poprawia jakość powietrza w miejskich aglomeracjach. Przykładem może być Bosco Verticale w Mediolanie, zaprojektowany przez Stefano Boeri Architetti. Ten kompleks mieszkaniowy, składający się z dwóch wież pokrytych przez 900 drzew i krzewów, nie tylko poprawia jakość powietrza, ale również oferuje mieszkańcom unikalne środowisko życia blisko natury, w sercu miasta.

Roślinność na elewacjach działa jak naturalna izolacja, redukując zużycie energii na ogrzewanie zimą i chłodzenie latem. Dzięki temu budynki z zielonymi fasadami są bardziej energooszczędne, co przynosi korzyści zarówno dla mieszkańców, jak i dla środowiska. W Kopenhadze, projekt 8 House autorstwa Bjarke Ingels Group jest realizacją pokazującą, jak zielone fasady mogą przyczynić się do zrównoważonego rozwoju miast. Roślinność na elewacjach nie tylko dodaje estetyki, ale także poprawia mikroklimat wokół budynku.

Rośliny mogą również działać jako bariery dźwiękowe, redukując hałas z ulic i innych źródeł zewnętrznych, co jest szczególnie ważne w dużych miastach. Estetyka zielonych fasad poprawia wygląd budynków i otoczenia, co pozytywnie wpływa na samopoczucie mieszkańców. Kontakt z naturą, nawet w formie roślin na elewacji, może redukować stres i poprawiać jakość życia. Zielone fasady mogą także zwiększać wartość nieruchomości, przyciągając najemców i inwestorów zainteresowanych nowoczesnymi i ekologicznymi rozwiązaniami.

Fasadowa ekologia

Ale krytycy twierdzą, że takie budynki zazwyczaj mają cechy, które ich ekologiczny charakter stawiają pod znakiem zapytania: ich budowa opiera się na ogromnych ilościach betonu o wysokiej emisji dwutlenku węgla, a ich utrzymanie jest bardzo kosztowne. Tak jest właśnie w przypadku Bosco Verticale.  "Myślę, że to całkowicie mija się z celem zielonego designu" - powiedział Lloyd Alter, który uczy projektowania zrównoważonego na Ryerson University w Toronto i jest autorem książki "Living the 1.5 Degree Lifestyle”. Równie częstym przypadkiem są błędy wykonawcze, szczególnie w zakresie wykonania odwodnienia. Prowadzi to najczęściej do uszkodzenia konstrukcji w wyniku zastojów wody i jej nieodpowiedniego odpływu.

Czy zieleń na budynkach naprawdę się opłaca?

Pomimo licznych zalet, realizacja zielonych fasad wiąże się również z wyzwaniami i wadami, które należy uwzględnić przy planowaniu takich projektów. Jednym z głównych problemów jest ryzyko inwazji owadów. Roślinność przyciąga owady, które mogą przedostawać się do wnętrza budynków. W krajach, gdzie obiekty z zielonymi fasadami zostały zrealizowane, jak Włochy, Dania czy Chiny, pojawiają się głosy krytyczne, zwracające uwagę na ten problem, co może zniechęcać potencjalnych inwestorów i mieszkańców.

Koszty utrzymania zielonych fasad są kolejnym istotnym wyzwaniem. Zielone fasady wymagają regularnej pielęgnacji i nawadniania. Koszty związane z utrzymaniem takiej roślinności mogą być znaczne, zwłaszcza w przypadku dużych projektów. Konieczne jest zatrudnienie specjalistów oraz stosowanie odpowiednich systemów nawadniających i nawożenia, co może stanowić barierę dla mniej zamożnych inwestorów. Robert Konieczny z KWP Promes, który niedawno zaprezentował swój pierwszy budynek w Poznaniu z elewacją pokrytą roślinami, podkreśla, że sukces takich projektów zależy od starannego zaplanowania i zarządzania kosztami. „Od dwóch lat testujemy na olbrzymim próbniku niedaleko tej lokalizacji różne rodzime rośliny. To dla nich trudne testy. Te, które nie wytrzymują lub wymagają zbyt dużego starania, nie będą użyte. Woda używana do podlewania będzie z odzysku. W ok 90 procentach. Energię zapewni fotowoltaika zlokalizowana na dachu budynku. Pracujemy nad tym już sporo czasu. Chcemy by było dobrze i niezbyt drogo” - komentuje architekt.  

Problemy techniczne, takie jak wilgoć i obciążenie strukturalne, są również wyzwaniem, które należy brać pod uwagę. Niewłaściwe zaprojektowanie zielonej fasady może prowadzić do problemów z wilgocią, która może uszkodzić budynek. Konieczne jest stosowanie odpowiednich materiałów i technologii, aby zapewnić trwałość i bezpieczeństwo konstrukcji. Zielone fasady mogą również zwiększać obciążenie budynków, co wymaga dodatkowych wzmocnień strukturalnych. W Chinach, gdzie zielone technologie w budownictwie są coraz bardziej powszechne, takie jak w Tianjin Eco-city, podkreśla się znaczenie zaawansowanych rozwiązań technicznych, aby sprostać tym wyzwaniom. 

Świadoma ekologia

Zielone dachy i zielone elewacje stanowią kluczowe elementy budynków zrównoważonych, oferując liczne korzyści ekologiczne, społeczne i ekonomiczne. Przyczyniają się do redukcji efektu miejskich wysp ciepła, efektywnego zarządzania wodą deszczową, poprawy jakości powietrza, podniesienia estetyki oraz promowania efektywności energetycznej. Niemniej jednak, jak każde elementy budowlane, wymagają one odpowiedniej konserwacji i mogą powodować uszkodzenia dachów, elewacji lub systemów odwadniających. Kluczowe znaczenie ma właściwe projektowanie, budowa i utrzymanie tych systemów, aby mogły one działać efektywnie. Wiele przykładów udanych projektów z całego świata demonstruje potencjał zielonych dachów i elewacji w tworzeniu bardziej zrównoważonego środowiska miejskiego.

Integracja zielonych dachów i elewacji w projektowaniu budynków zrównoważonych jest skuteczną strategią promowania ekologicznej odpowiedzialności w miastach. Wprowadzenie tych elementów do architektury przyczynia się do budowy bardziej odpornych na zmiany klimatyczne miast przyszłości. W miarę jak dążymy do bardziej zrównoważonej przyszłości, zielone dachy i elewacje będą odgrywać coraz większą rolę w projektowaniu budynków i planowaniu miast. Najważniejsze jest to, żeby te rozwiązania stosować świadomie.

Magdalena Wałek

Magdalena Wałek, doktor architektury związana z Wydziałem Architektury Politechniki Śląskiej. Specjalizuje się w wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi cyfrowych w ochronie dziedzictwa kulturowego i zabytków. Redaktor naczelna portali Grupy Sztuka Architektury.

Podoba Ci się nasza działalność ? Postaw kawę dla Grupy Sztuka Architektury!