Park orientacji przestrzennej

Osoby niewidome postrzegają świat dogłębnie. Choć nie widzą, czują wyraźniej i słyszą więcej. Sygnały otrzymywane z otoczenia pozwalają bezpiecznie poruszać się w rozkołysanej przestrzeni. To wrażliwość umożliwia im „spojrzeć” na rzeczywistość poprzez dotyk, słuch i węch. Te i wiele innych doznań zapewnia wizyta w Parku Orientacji Przestrzennej.

Unikatowy na skalę Europy park służący rehabilitacji i rekreacji przede wszystkim osobom z dysfunkcją wzroku zbudowany został w Owińskach pod Poznaniem. Do użytku został oddany na początku września 2012 roku. Lokalizacja parku w bliskim sąsiedztwie Puszczy Zielonki oraz obecność stawu na terenie założenia stwarza specyficzny mikroklimat miejsca i buduje przyrodniczą, przyjazną atmosferę. Właściwemu zagospodarowaniu poddano teren pocysterskiego zespołu klasztornego o powierzchni prawie 3 hektarów. Obszar rekreacji swym zasięgiem obejmuje odtworzony ogród barokowy, park krajobrazowy oraz zabytkowe aleje grabowe. Wszelkie zastosowane materiały oraz zainstalowane urządzenia umożliwiają naukę orientacji przestrzennej i poznawanie świata poprzez zmysł dotyku, słuchu oraz węchu.

Zagospodarowanie przestrzeni

Układ parku opiera się o dwie przestrzenie: ogród barokowy z kwitnącymi roślinami oraz część swobodną ze sprzętami zabawowymi, stawem, zwierzyńcem i budynkami małej architektury ogrodowej. Wśród elementów kompozycji przestrzennej wyróżnić można kapliczkę z XVIII wieku zlokalizowaną na głównej osi założenia barokowego oraz poszczególne komponenty przestrzeni w postaci mostku nad stawem, domku ogrodnika z kuchnią, szklarni z małym sadem owocowym, labiryntem, drewnianych altan czy niewielkich edukacyjnych domków z cegły i kamienia. Ogród barokowy podzielony jest w sumie na 8 kwater. Każda z nich wykazuje podział na 4 mniejsze podkwatery wynikający z centralnie umieszczonego akcentu i symetrycznych ścieżek doprowadzających. Zwiedzając ogród, w pierwszych czterech kwaterach środkową dominantę stanowią różnokształtne piaskownice lub wyniesione rabaty kwiatowe. W czterech kolejnych zamieszczono postumenty, na których w przyszłości posadowi się ozdobne rzeźby. Ścieżki w poszczególnych kwaterach wykazują odmienny, ale geometryczny względem danej podkwatery bieg. Imponującym obrzeżeniem części barokowej jest zabytkowa aleja grabowa z XIX wieku. Nadano jej formę podkowy, ale łuk nie został zachowany. W miejscu tym odtworzono nasadzenie grabowe, które utrzymane będzie w formie szpalerowego żywopłotu. Po zmroku ogród pomimo dekoracyjnego oświetlenia jest zamykany, a w miesiącach zimowych jest użytkowo niedostępny ze względów bezpieczeństwa.

Nauka własnych możliwości

Urządzenia zabawowe

Zastosowane w parku przyrządy do zabaw w postaci drewnianych bali, drabinek, linowych „pajęczyn” lub trampolin umożliwiają bardzo kreatywne spędzanie czasu. Wykonane są przez certyfikowane firmy opatrzone normą jakości i bezpieczeństwa. Wokół urządzeń zabawowych wykorzystano piasek jako materiał przejmujący siłę uderzenia w razie upadku oraz zapewniono odpowiedniej wielkości strefy bezpieczeństwa. Dodatkową atrakcją jest specjalna ścieżka z drewnianymi przeszkodami – palikami, rozmieszczonymi w różnej gęstości i na innej wysokości. Uzupełnieniem części do zabaw jest bieżnia biegowa wykonana z nawierzchni poliuretanowej oraz otwarte powierzchnie trawiaste z roślinami.

Roślinność

Bardzo istotnym elementem jest roślinność, stanowiąca scenerię całego założenia parkowego. Zielone enklawy, w których dzieci i dorośli mogą przebywać do kilku godzin dziennie ma wpływ na ich zdrowie i radosne samopoczucie. Poznawanie roślin jest umożliwione dzięki wytyczonym ścieżkom w kwaterowym ogrodzie oraz specjalnym tabliczkom informującym o danym gatunku rośliny. Tabliczki umieszczone są na pewnej wysokości, a konstrukcja słupka jest wystarczająco solidna, aby się na nim w razie potrzeby podeprzeć. Oprócz języka pisanego zastosowano również pismo punktowe dla niewidomych (alfabet Braille’a). Nie przypadkowa jest również lokalizacja płytek z nazwami, gdyż osadzone są dokładnie wśród roślin, jakie opisują. Zsuwając dłonie po słupku w kierunku ziemi napotyka się właściwy gatunek. Nasadzone na terenie parku rośliny to gatunki wyłącznie rodzime, pozwalające na poznanie roślin występujących w strefie klimatycznej Polski. Wybrano egzemplarze bezpieczne dla zdrowia zróżnicowane formą, fakturą i teksturą liści, wielkością i rodzajem kwiatów, i owoców oraz różnorodnym zapachem. Celem jest zwiększenie wartości poznawczej poszczególnych roślin przez zmysł dotyku, węchu oraz słuchu. W stworzonym w części swobodnej labiryncie zastosowano tawułę szarą, której miłe w dotyku łukowato wygięte pędy i wysokość do 1 metra umożliwiają bezpieczne przejście oraz obserwacje dziecka przez opiekuna. Co ciekawe, wśród doboru roślin w celach poznawczych znalazła się miniaturowa forma berberysu o miękkich, nie tak ostrych kolcach. W ogrodzie barokowym stworzono specjalną kwaterę warzywną, w której uczniowie Ośrodka dla Dzieci Niewidomych mieszczącego się w pobliżu samodzielnie sadzą i zrywają zioła, i warzywa, z których mogą przygotować świeży posiłek. Zastosowane rozwiązania stanowią bardzo dobrą formę edukacji ekologicznej.

Nawierzchnie

Na szczególną uwagę zasługuje specyficzny dobór nawierzchni użytkowych, które pełnią również funkcje poznawcze i edukacyjne. Dzięki użyciu zróżnicowanych materiałów możliwe jest badanie różnorodnych faktur i tekstur zastosowanych surowców. Wymienić można nawierzchnie granitową zastosowaną na ścieżkach głównych. W ogrodzie barokowym aleje wykonano z grysu bazaltowego, a podporządkowane im ścieżki towarzyszące z utwardzonej mączki ceglanej. Puste powierzchnie kwater wysypano ozdobnymi otoczakami. Pozostałe ścieżki i alejki w parku wykonano m.in. z poprzecznych drewnianych belek, kamienia („kocich łbów”) oraz pieńków. Zastosowana różnorodność materiałów ukazuje odmienne właściwości danych struktur oraz zapewnia zróżnicowane wrażenia zmysłowe.

Dzięki staraniom Powiatu Poznańskiego projekt parku został współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Kwota dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
o wartości prawie 3 000 000 PLN stanowiła połowę całkowitych kosztów poniesionych na stworzenie otwartej strefy rekreacji dziecięcej. Istnieje możliwość zwiedzania parku przez turystów indywidualnych oraz grupy zorganizowane po skontaktowaniu się z zarządcą ogrodu – Panem mgr inż. Michałem Wasążnikiem.

Źródło: Joanna Magdalena Pracka