kızılay odtülüler dershane

Publiczne

Hortiterapia dla dzieci w ogrodzie w Pławnicy

Od najdawniejszych czasów wykorzystywano terapeutyczną rolę roślin, ponieważ człowiek jest stworzony do tego, by pozytywnie reagować na środowisko naturalne. Szczególnie wrażliwe na działanie natury są dzieci. Artykuł prezentuje ogród sensoryczny dla dzieci niepełnosprawnych ze szkoły podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Od najdawniejszych czasów wykorzystywano terapeutyczną rolę roślin, ponieważ człowiek jest stworzony do tego, by pozytywnie reagować na środowisko naturalne. Szczególnie wrażliwe na działanie natury są dzieci. Artykuł prezentuje ogród sensoryczny dla dzieci niepełnosprawnych ze szkoły podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy zaprojektowany przez biuro AP Ogrody

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Terapia w ogrodzie stosowana od wieków

Rośliny stanowią istotny element w życiu człowieka, służą mu w wielu dziedzinach życia codziennego. Od najdawniejszych czasów wykorzystywano terapeutyczną rolę roślin, ponieważ człowiek jest stworzony do tego, by pozytywnie reagować na środowisko naturalne. Natura daje poczucie bezpieczeństwa, spokoju, ułatwia odzyskiwanie sił i zdrowia. Największe potrzeby, ale również i efekty odnotowano przy hortiterapii dzieci. Metodami ogrodoterapii leczy się dzieci otyłe, autystyczne, mające problemy w szkole (np. z ADD, ADHD), a nawet dzieci z depresją.

Współczesne interaktywne place zabaw nie sprzyjają integracji rówieśników – zabawa odbywa się indywidualnie. W obecnych czasach jesteśmy przeładowani informacjami docierającymi do nas z zewnątrz, przebywamy w zanieczyszczonym środowisku – przyroda daje ukojenie od natłoku oraz chroni przed negatywnym wpływem współczesnej cywilizacji. Ruch fizyczny poprawia wydolność układu sercowo-naczyniowego, wpływa na wydzielanie endorfin, obniża odczuwanie bólu. Dzieci niepełnosprawne mają takie same potrzeby, jak ich zdrowi rówieśnicy, dlatego radość z zabawy jest niezbędna do ich edukacji, a dzięki wspólnej zabawie dzieci mają poczucie przynależności do grupy.

Szczególnie wrażliwe na działanie natury są dzieci, dla których kontakt z przyrodą jest niezbędny do prawidłowego rozwoju psychicznego i fizycznego.

Przeżycia dzieci w ogrodzie mogą wpływać na rozwój spostrzegawczości, polepszenie umiejętności skupienia oraz procesy rozumowania. Zabawa w wieku szkolnym jest ważnym czynnikiem kształtowania tożsamości i podstaw osobowości. Klasyczne place zabaw rzadko wpływają na pracę rąk  (mała motoryka), natomiast rośliny dają tę możliwość. Dziecko ćwicząc dłonie nie będzie miało trudności w wykonywaniu późniejszych prac manualnych np. w malowaniu czy pisaniu.

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Jak wprowadzić dzieci jako przyszłych użytkowników ogrodu do procesu projektowego?  

Artykuł prezentuje ogród sensoryczny dla dzieci niepełnosprawnych ze szkoły podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy. Zaangażowanie użytkowników na etapie projektowym w przypadku dzieci nie była łatwym zadaniem. Na potrzeby tego projektu dzieci otrzymały w szkole zadanie narysowania ich wymarzonego ogrodu do zabaw. Zadanie to wniosło wiele inspiracji do samego projektu – należało tylko przenieść marzenia dzieci na grunt rzeczywistości. Marzyły one o ogrodzie kolorowym i pełnym kwiatów oraz roślin jadalnych. Dlatego głównym elementem prezentowanego ogrodu są rośliny.

Rozplanowanie ogrodu zaaranżowane jest na planie nałożonych na siebie kwiatu oraz koła. Nawierzchnie o niewielkich spoinach umożliwiają swobodne poruszanie się dzieciom na wózkach oraz zabawy na rolkach i hulajnogach. W centrum planu znajduje się wiata z sąsiadującym labiryntem (ogrodem zagadek), miejsce na ognisko, ławki i stoły do gier (warcaby, kółko i krzyżyk). Obok labiryntu wyznaczona jest strefa wody ze ścieżką skoków. Ścieżka obsadzona trawami imitującymi morskie fale powstała w wyniku utrudnień technicznych – niemożliwe było wybudowanie stałego oczka wypełnionego wodą, dlatego zastąpiono je rabatą działającą na wyobraźnię dzieci. Atrakcją tej strefy jest fontanna z zamkniętym obiegiem wody.

Po prawej stronie rośnie łąka kwietna ze ścieżką tajemnic, na końcu której znajduje się klasa na świeżym powietrzu. Łąka może być doskonałą alternatywą dla trawnika, zwłaszcza w czasach panującej suszy. Pozwala na ograniczenie kosztów koszenia oraz może być doskonałym narzędziem do edukacji dzieci na temat polskich ziół i kwiatów polnych. Dodatkowym atutem łąki jest przyciąganie różnych owadów – dla nich również znalazł się niewielki kompleks domków hotelowych.

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Stymulacja wielozmysłowa podstawą w ogrodach terapeutycznych

Odziaływanie na wszystkie zmysły człowieka daje możliwości terapii osób z różnymi niepełnosprawnościami. W całości ogrodu sensorycznego rozproszone są poszczególne strefy działające na wybrane zmysły. Na każdym przecięciu koła z kwiatem znajduje się jeden ze zmysłów: dotyk, wzrok, węch, słuch i smak. Każda ze stref oddziałujących na zmysły jest przypisana do różnych kategorii tematycznych. Kolejno w ogrodzie spotkamy: barwną tęczę (wzrok), kostkę Rubika w makroskali (dotyk), ogród archeologiczny (dotyk), strefę „4 pory roku” z zegarem słonecznym (wzrok, nauka), zimowy ogród jako zielone ZOO (wzrok, dotyk, zabawa), ogród warzywny (smak, dotyk, praca), wiszące ogrody ze ścieżką zapachów (węch, odpoczynek), strefa dźwięku (słuch, zabawa, zajęcia muzyczne), ścieżka skoków i fontanna w strefie wody (dotyk, ruch), labirynt zagadek (ruch, zabawa).

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Pobudzanie zmysłu dotyku poprzez pracę i zabawę w ogrodzie sensorycznym

Działając na zmysł dotyku zaplanowano „kostkę Rubika” – jest to autorski pomysł na stół z przesuwającymi się skrzyniami z roślinami o różnych fakturach. Stół jest dostosowany do potrzeb dzieci poruszających się na wózkach inwalidzkich. Wykorzystano gatunki o liściach miękkich, szorstkich, sztywnych, śliskich, pachnących oraz kolorowych. Dzieci mogą przesuwać mniejsze skrzynie w dowolny sposób i tworzyć własne kompozycje roślinne. Inną atrakcją działającą na zmysł dotyku jest ogród archeologiczny w formie dużej piaskownicy, z urządzeniami do przesypywania piasku i poszukiwania kości dinozaurów m.in. koło młyńskie, waga. Elementy w ogrodzie są wykonane głównie z drewna. Zaprojektowane zostały we współpracy z firmą atestującą place zabaw. W swojej prostocie są atrakcyjne, naturalne i łatwe do własnoręcznego wykonania w domu.  

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Stymulacja bodźców wzrokowych podczas zabawy w ogrodzie

W jednej ze stref ogrodu sensorycznego znajduje się barwna tęcza, której każdy pas obsadzony jest różnymi gatunkami roślin, kwitnącymi w różnych kolorach. Łącząc edukację z zabawą zaplanowano strefę  „4 pory roku” z kamiennym zegarem słonecznym. Wokół zegara powstały nasadzenia z roślinami charakterystycznymi dla poszczególnych pór roku. Dopełnieniem placu zabaw jest zimowy ogród w formie zielonego ZOO. Wśród traw rozmieszczone są topiary w kształcie zwierząt formowane z zimozielonych roślin. Atrakcyjność zimowa traw oraz zielone zwierzęta sprzyjają zimowym spacerom w czasie szkolnych przerw.

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Zmysł węchu odgrywa istotną rolę w procesie nauki i zapamiętywania

Zapach pomaga dziecku zdobywać doświadczenie. W ogrodzie sensorycznym powstała ścieżka zapachów z ziołami oraz krzewami o intensywnych woniach, np. mięta, melisa, barbula, bez lilak. Ścieżka umiejscowiona jest na obrzeżu małego zagajnika. Znajdują się tu gatunki szczególnie lubiane przez ptaki i motyle (głogi, budleje). Zbudowano „hotel dla ptaków” w postaci licznych budek dla różnych gatunków ptaków. W tym roku zaobserwowano dwóch pierwszych lokatorów.

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Dźwięki w ogrodzie sensorycznym to nie tylko ptaki czy szum wody

We wschodniej części znajdują się „wiszące ogrody”, w których mieści się „stołówka dla ptaków”. Wrażenia słuchowe mogą być stymulowane różnymi elementami naturalnymi, dlatego w strefie dźwięku oprócz fontanny jest wiele innych elementów grających. Powstała ścieżka dźwięków z roślinami  i urządzeniami grającymi. W tym celu rabaty są obsadzone szumiącymi trawami (np. imperata cylindryczna, drżączka średnia) oraz wprowadzono liczne dzwonki ogrodowe zamocowane na drewnianych słupach, które dzięki ruchom powietrza nieprzerwanie grają przyjemną muzykę. Do zabawy dla dzieci ustawiono urządzenia grające wykonane z drewna – cymbałki oraz bębny.

Ogród sensoryczny w szkole podstawowej im. Marii Konopnickiej w Pławnicy

Możliwość spróbowania smaku roślin stanowi wielki walor edukacyjny

W północnej części znajduje się ogród warzywny z grządkami warzywno-zielarskimi oraz krzewami i drzewami owocowymi przywołującymi zmysł smaku. Dzieci w ramach zajęć  sieją warzywa oraz zbierają owoce. Wśród roślin wybrane są gatunki przynoszące szybki plon oraz drzewa i krzewy owocujące wczesnym latem lub jesienią.

Kontakt z zielenią pozwala dzieciom odkrywać i akceptować siebie.

Architekt Krajobrazu Paula Wojtyła-Tymińska – firma AP Ogrody, Stowarzyszenie Architektów Krajobrazu

współpraca:

Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu

Ap ogrody  Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu

Tabela rozwiązań w ogrodach terapeutycznych dla dzieci niepełnosprawnych

Użytkownicy

Potrzeby

Proponowane rozwiązania

Sensoryczność przestrzeni

Dzieci

Pokonanie lęku

Oswojenie z sytuacją

Oswojenie z miejscem

Odwrócenie uwagi

Zainteresowanie

 

 

  • Możliwość schowania się
  • Wykorzystanie elementów dobrze znanych i lubianych przez dzieci np. kształty zwierząt
  • Wnętrza urozmaicone pozwalające na różne formy zabawy i odkrywanie
  • Tajemniczość, dziki charakter ogrodu
  • Meandrujące ścieżki
  • Pola piaskowe
  • Woda

  • Stymulacja wzroku – kontrasty kolorystyczne
  • Słuch – szum traw, dzwonki
  • Dotyk – urozmaicenie nawierzchni i faktur roślin
  • Smak – rośliny jadalne
  • Zapach – rośliny intensywnie, przyjemnie pachnące 

Hortiterapia – terapia ogrodnicza, to jedna z form terapii niekonwencjonalnej wykorzystująca rośliny do poprawy stanu fizycznego i psychicznego człowieka. Hortiterapia polecana jest szerokiej grupie odbiorców z różnymi zaburzeniami m.in. osoby niepełnosprawne ruchowo, osoby upośledzone umysłowo oraz dzieci z zaburzeniami rozwojowymi. Ogrodoterapia pozwala osobom niepełnosprawnym na rozwój siły mięśni, poprawia koordynację ruchową, ogranicza stres i agresję.

Topiary -  rośliny o kształcie uformowanym przez człowieka, hodowane w celach ozdobnych do kształtowania przestrzeni. Znane od starożytności, spotykane są w różnych formach i kształtach, od najprostszych aż po najbardziej wymyślne. Jedną z najczęściej spotykanych form topiar jest żywopłot. Spotykane są również bardziej skomplikowane kształty poczynając od kuli, kwadratów, spiral kończąc na kształtach zwierząt, ludzi i przedmiotów.

LITERATURA:

Płoszaj-Witkowska B., Hortiterapia, wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2018

Płoszaj-Witkowska B., Hortiterapia – terapia wspomagająca rehabilitację dzieci i dorosłych, wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2018

Trojanowska M., Parki i ogrody terapeutyczne, wyd. PWN 2017

Czałczyńska-Podolska M., Rzeszotarska-Pałka M., Ogród szpitalny jako miejsce terapii i rekonwalescencji, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych, Tom 65, nr 4, str. 609-619

Zawiślak G. Hortiterapia jako narzędzie wpływające na poprawę zdrowia psychicznego i fizycznego człowieka, s. 21-27

Dmitruk M., Ogrody lecznicze jako forma wspomagania terapii, s. 15-21

Płoszaj-Witkowska B., Zamojska M., Koncepcja ogrodu dla osób niepełnosprawnych przy specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Szymanowie, ACTA 13 (2) 2014, s. 15-23

Dudkiewicz M., Marcinek B., Tkaczyk A., Idea ogrodu sensorycznego w koncepcji zagospodarowania atrium przy Szpitalu Klinicznym nr 4 w Lublinie, ACTA Architektura 13 (3) 2014, s. 71-77

Szewczyk-Taranek B. Ogród - atrakcją turystyczną

www.salusprodomo.pl/blog/hortiterapia-leczenie-ogrodami/, dostęp: 14.12.2018

Podoba Ci się nasza działalność ? Postaw kawę dla Grupy Sztuka Architektury!
Postaw mi kawę na buycoffee.to

Komentarze

Najnowsze z tego działu

Wyszukaj

Newsletter

Adres email nie jest poprawny!
Spróbuj jeszcze raz...

×

Dziękujemy za zapisanie się do subskrypcji naszego newslettera!

×
Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do newslettera Sztuki Krajobrazu!